Het Vijfde Bedrijf

De Dansende Madonna

Download hier het persbericht


 

Vooraankondiging Algemeen Dagblad

Appelloods locatie voor theaterstuk

12 juli 2017

"Het Vijfde Bedrijf is gespecialiseerd in voorstellingen die het 'weggedrukte' individuele (levens)verhaal voor het voetlicht probeert te brengen"

Nico Heemelaar

Een verweesde Mondriaan tussen vrouwen en jazz

★★★★☆ THEATERKRANT

18 september 2017

"De Dansende madonna is, afgezien van zijn eigen werk zoals het geëxposeerd is in het Gemeentemuseum Den Haag, een van de mooiste bijdragen aan het Mondriaan-jaar."

EEN VERWEESDE MONDRIAAN TUSSEN VROUWEN EN JAZZ

Door  gepubliceerd 18 september 2017

Stel: je weet niets van het persoonlijke leven van schilder Piet Mondriaan (1872-1944). Je kent zijn vroegere landschapsschilderijen vol atmosferisch licht en ook zijn latere, fameuze abstracte werken met vlakken in rood, geel, blauw afgebiesd met zwarte lijnen. Misschien blijft het daarbij. Dat hij nacht na nacht danste in de cafés van Laren, en ook Parijs en New York. Dat hij de betaalde liefde prefereerde boven echte liefde, want hij was er als de dood voor dat een vrouw op zijn atelier kwam en zich met zijn werk bemoeide: ‘Vrouwen en kunst, dat gaat niet samen.’ Nu is er de voorstelling vol biografische gegevens, De dansende Madonna door Het Vijfde Bedrijf op tekst en in de regie van Hans van den Boom.

Tekst en regie zijn echter niet het belangrijkste. Mondriaan was een fervent jazzliefhebber die vooral in New York de nieuwste ontwikkelingen volgde. De voorstelling speelt zich af in de voormalige Appelloods aan de Laan van Poot in Den Haag. Jazztrompetist Michael Varekamp met een uitnemend ensemble van piano, contrabas, drums en saxofoon schreef nieuwe composities voor Mondriaan, zoals Composition in Blue, Black & White, Monk naar Thelonius Monk en Requiem; ook arrangeerde hij op virtuoze wijze Milestones van Miles Davis. Passend speelt de voorstelling zich af in een jazzcafé. Aanvankelijk lijkt die intiem, totdat een achterwand wegklapt en zich een witte ruimte opent. Dat is het atelier van Mondriaan.

Van de Boom kiest voor drie spelers: Mondriaan zelf, gespeeld door Hok Tan, zijn Larense geliefde vertolkt door Erna van den Berg en de New-Yorkse journaliste die verliefd op hem is, Annemarie de Bruijn. De acteurs spelen frontaal zaal, zonder enige interactie. Ze zeggen hun teksten in hoog tempo, gejaagd en fel. De vierde actrice is gastvrouw Beaudil Elzenga die zich mengt met de jazzmuzikanten. Ze zingzegt haar teksten, croont en fleemt en teemt; ze is de perfecte nachtclubzangeres die Mondriaan zich kan wensen. Maar ze staat verleidelijk te zijn op een ver podium, onbereikbaar. Twee meisjes in pikant zwart, de Parafernalia Meisjes, bieden in de pauze hebbedingetjes aan die bij Mondriaan horen, zoals een ansichtkaart of de pommade waarmee hij zijn zwarte haar glad streek. Ook geven ze een act met kegels ten beste.

Opvallend is dat er geen enkele referentie is aan zijn schilderijen, zelfs het befaamde Victory Boogie Woogie zien we niet. Het enige geometrische element is een ruitvormige, groene lijn van neonlicht. Dat is gewaagd door licht- en decorontwerper Reier Pos, en terecht. Deze abstractie tilt de voorstelling op een hoger niveau: het gaat niet zozeer om Mondriaan als wel om de strijd die de kunstenaar levert voor zijn werk, ook al moet hij daarvoor hoge offers brengen, en vooral: hoge offers van anderen eisen. De beide vrouwen zijn oprecht verliefd op hem, maar voor beide geldt dat de Firma Lust & Begeerte aan hen voorbijgaat. Juist dit spreken rechtstreeks tot de zaal accentueert de eenzaamheid waarin de personages verkeren. Ieder spreekt zijn of haar claus in principe óók voor de ander, maar die weigert te luisteren.

De hunkering van Mondriaans Larense vriendin vertolkt Van den Berg geweldig, maar het object van haar liefde bereikt ze er niet mee. De New-Yorkse gaat de confrontatie aan, maar vindt geen gehoor. Hok Tan staat terzijde, in onberispelijk zwart en met hoornen bril op. Een verweesde kunstenaar die leeft voor de kunsten, maar droomt van gekochte liefde en vrouwen met een huid die hij mag aanraken dankzij geld. Het meest indrukwekkend is het geschreven verslag van Mondriaan van zijn nachtelijke vlucht met een scheepscolonne vanuit Engeland naar New York. In de ‘blinde nacht’ zit hij aan dek, doodsbang, gehuil van kinderen klinkt vanuit het ruim. En daar, omringd door die angsten, ontdekt hij de weg die hij als kunstenaar in moet slaan. Het diepste zwart creëert het lichtste licht, het wit van zijn werk.

Ondertussen geeft Varekamp met zijn ensemble de voorstelling de perfecte jazzy sfeer, zwoel en meeslepend, swingend en explosief. Je begrijpt Mondriaan en zijn jazzvoorkeur. Dat hebben de makers en componist goed gezien. De Dansende madonna is, afgezien van zijn eigen werk zoals het geëxposeerd is in het Gemeentemuseum Den Haag, een van de mooiste bijdragen aan het Mondriaan-jaar.

Lees verder
Kester Freriks

vooraankondiging Den Haag Centraal

Mondriaan, de dansende Madonna

19 juli 2017

"Zijn vrienden noemden hem zelfs ‘de dansende madonna’. De schilder hield ook van vrouwen, om mee te praten en te dansen, maar trouwen?" 

Nieuws – Den Haag Centraal 19 juli 2017

Mondriaan, de dansende Madonna

We kunnen er niet omheen: hij is overal. Daarom deze zomer een serie rond Mondriaan. Deze keer: muziek en vrouwen.

Door Herman Rosenberg

Mark Rothko noemde hem ‘de meest sensuele kunstenaar’ die hij kende. Hij had het niet over Gauguin met zijn naakten en ook niet over de warmbloedige Picasso. Hij bedoelde Piet Mondriaan. Rothko’s opvallende uitspraak past bij de pogingen van het Gemeentemuseum om van de ‘schilder-mathematicus’ een mens van vlees en bloed te maken. In de jeugdopstelling ‘Wonderkamers’ is bijvoorbeeld een dansende Mondriaan te zien; de schilder was gek op jazz en bezocht in Parijs en New York graag clubs.

Zijn vrienden noemden hem zelfs ‘de dansende madonna’. De schilder hield ook van vrouwen, om mee te praten en te dansen, maar trouwen? Uit de rijke biografie van Hans Janssen blijkt dat er altijd weer een barrière opdook. Zo was er de 14 jaar jongere Willy Wentholt, een meisje dat hij ontmoette in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij dacht aan trouwen en schreef haar vaak. En pruttelde dan bijvoorbeeld over ‘die paar losse haartjes in je hals!’, die zichtbaar waren op een foto. Later concludeerde Mondriaan dat er tussen hem en zijn ‘lieve madonna en duveltje tegelijk’ toch geen sprake is van ‘een heel groote liefde’. De vraag is of hij zoiets echt wel wilde. Hij concludeerde zelf al snel dat het kunstenaarschap en gezinsleven niet te verenigen waren, al was het maar, zoals Janssen hem in de mond legt, omdat een vrouw ‘voortdurend om geld zat te zeuren, zodat ze kleren en allerlei luxe kon kopen’.

Veel later kreeg de schilder het alsnog flink te pakken. Als 58-jarige wordt hij  in 1931 verliefd op de veertig (!) jaar jongere Lily Bles. Hij droomt al over trouwen en bouwt zelfs een wiegje – de oude bezwaren gelden kennelijk niet meer. Maar vader Bles vindt dit toch wat te gortig en spreekt zijn veto uit.  

Wie nog meer wil weten over de lichtere kant van Mondriaan, kan medio september terecht bij theatergezelschap Het Vijfde Bedrijf. Dat komt in de voormalige Appelloods aan de Laan van Poot met de voorstelling ‘De Dansende Madonna’. “Het wordt een stemmenstuk met muziek,” vertelt tekstschrijver en regisseur Hans van den Boom. “We maken van de loods een soort café. Michael Varekamp zorgt met zijn quintet voor de muziek. En daartussendoor horen we Mondriaan praten met achtereenvolgens vier vrouwen.” Eén van die damesfiguren is gebaseerd op de figuur van de piepjonge Lily Bles. De andere inspiratiebronnen zijn Jo Steijling, Maaike van Domselaer en Charmion von Wiegand. Van den Boom: “Met Jo bevinden we ons in Laren, relatief vroeg in Mondriaans carrière. Carmion is een aanbidster uit zijn Amerikaanse periode, aan het eind van zijn leven. De andere twee zitten daar tussenin. Met deze vrouwen hopen we bij de mens achter de kunstenaar te komen.”         

Informatie: www.hetvijfdebedrijf.nl 

Lees verder
Herman Rosenberg

Vooraankondiging Den Haag Centraal - Uit de Kunst

Mondriaan in een jazzclub

14 september 2017

"Hij was in Parijs geweest, had daar mensen los van elkaar zien dansen, terwijl in Laren de heer nog altijd de dame stevig vasthield....Hij kon nu losse figuren dansen, vaak rechthoekig, want rond, daar had hij niets mee"

Bert Jansma

Algemeen Dagblad 21 sept 2017

Mondriaan kleurt ook buiten de lijntjes

21 september 2017

"Wees gerust, nu gaat het eens niet over schilderijen in horizontale en verticale lijntjes, maar over de man... en zijn muziek"

Albert Kok